МНЭ, 14 марта

Ағымдағы жылдың 1 қаңтарына республикада 7,5 млн. ауыл тұрғындары тұратын, 6 295 ауылдық елді мекен бар.
Ауылдық елді мекендердің дамуына жүргізілген талдау көрсеткендей, ел ауылдарының 78%-ы сумен жабдықтау қызметтеріне, 77%-ы интернетке қол жеткізе алады, жергілікті маңызы бар жолдардың 90%-ы нормативтік жағдайда, 82,6%-ы денсаулық сақтау объектілерімен, 81%-ы білім беру объектілерімен, 59%-ы спорт және мәдениет объектілерімен қамтамасыз етілген.
Жалпы саннан даму әлеуеті жоғары 3 500 ауыл іріктеліп алынды, онда ауыл тұрғындарының 90%-ы тұрады. Оның ішінде – 1 200 тірек ауыл және оның айналасында 2 300 жақын жердегі спутниктік ауылдар орналасқан. Бұл ауылдарды қаржыландыру негізінен республикалық бюджеттен "Ауыл – Ел бесігі" жобасы шеңберінде жүзеге асырылады.
Қабылданған шаралармен өңірлік стандарттар жүйесіне сәйкес ауылдардың орташа қамтамасыз етілуі 2021 жыл 64% құрады.
"Ауыл – Ел бесігі", жобасы 2019 жылдан бастап жүзеге асырылуда.
Осылайша, жоба бойынша 2019-2022 жылдарға 326 млрд. теңге бөлінді және 3 700-ден астам жоба іске асырылды.
Бұл тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық бойынша 334 жобаны, әлеуметтік инфрақұрылымның 1 200 объектісін және көлік инфрақұрылымының 2 200 жобасын іске асыруға мүмкіндік берді.
Соңғы жылдары барлығы 1 031 ауыл жобалармен қамтылды.
Ағымдағы жылы "Ауыл – Ел бесігі" жобасына 143 млрд.теңге бөлініп, 736 ауылда 1 500-ден астам жоба іске асырылатын болады.
Сонымен қатар, 2023 жылғы республикалық бюджетті нақтылау шеңберінде қосымша 55 млрд теңге бөлу жоспарлануда.
Бұл 120-дан астам тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық нысанын, 275 әлеуметтік инфрақұрылым нысанын және 1 300 көлік инфрақұрылымы жобасын іске асыруға мүмкіндік береді.
Бұдан басқа, ауылдық жерлерде кадрлық әлеуетті арттыру мақсатында 2009 жылдан бастап "Дипломмен ауылға" жобасы іске асырылуда.
2009 - 2022 жылдардың қорытындысы бойынша 95 мың маман көтерме жәрдемақы және 45 мың маман тұрғын үй сатып алу үшін бюджеттік кредиттер алды.
Сондай-ақ биылғы жылы "Дипломмен ауылға" жобасын іске асыруға тұрғын үй сатып алу үшін бюджеттік кредиттер беруге 3 800 маманға 20 млрд.теңге бөлінді.
Бұл слайдтарда 2022 жылы аяқталған нысандардың мысалдары келтірілген.
ҚР Президентінің 2022 жылғы 26 қарашадағы №1 Жарлығына сәйкес ҚР ауылдық аумақтарын дамытудың 2023-2027 жылдарға арналған тұжырымдамасының жобасы әзірленді.
Тұжырымдаманың негізгі мақсаты халықтың табысының өсуін және ауылдық инфрақұрылымды дамытуды қамтамасыз ету арқылы ауылдық жерлерде өмір сүру сапасын жақсарту және жайлы өмір сүру ортасын құру болып табылады.
Позвольте остановиться на основных направлениях Концепции:
Проект Концепции состоит из следующих подходов:
Первый – будет направлен на повышение доходов сельского населения через развитие АПК, сельхозкооперации, а также стимулирование предпринимательства.
Второй – предполагает сокращение региональных диспропорций в предоставлении услуг, за счет развития социальной, инженерной и транспортной инфраструктуры.
Третий подход заключается в институциональном обеспечении развития сельских территорий и предполагает комплекс мер, направленных на систематизацию мер поддержки по развитию сел.
В рамках Концепции разработан План действий, предусматривающий реализацию более 60 мероприятий.
По повышению доходов сельского населения предусмотрена реализация проекта "Ауыл аманаты". Будут реализованы меры по проведению скрининга специализации каждого сельского округа, микрокредитованию ЛПХ, формированию сервисно-сбытовых кооперативов, обеспечению в лизинг техникой и оборудованием и др.
Вместе с тем предусмотрена реализация мероприятий тиражирования опыта СКО по финансированию крупных якорных инвестиционных проектов в АПК, созданию малых промышленных парков в районных центрах и в крупных сельских населенных пунктах.
Предусмотрены мероприятия по проработке вопроса по законодательному закреплению обязательств недропользователей, системообразующих предприятий по разработке программ развития, включая создание пояса малого и среднего бизнеса, социальное развитие и обеспечение долгосрочными заказами производителей сельских территорий.
Будут реализованы проекты "Одно село – один продукт" в рамках инструмента "Мен кәсіпкер" и пилотный проект по межрегиональной кооперации.
Также в целях поддержки и развития сельского предпринимательства предусмотрены мероприятия по субсидированию ставки вознаграждения и гарантированию по кредитам.
По сокращению диспропорций в предоставлении базовых услуг за счет развития социальной, инженерной и транспортной инфраструктуры предусмотрена реализация проекта "Ауыл - Ел бесігі" с ежегодным увеличением объема финансирования.
Также предусмотрены мероприятия по применению технических возможностей широкополосного доступа к Интернет и спутниковой связи для обеспечения всех сельских жителей сетью Интернет.
Будут реализованы мероприятия по водоснабжению, снижению износа сетей электроснабжения, а также мероприятий, обеспечивающих нормативное состояние дорог местного значения.
По институциональному обеспечению развития сельских территорий предусмотрены мероприятия по пересмотру критериев определения сельских населенных пунктов с актуализацией перечня, созданию Межведомственной комиссии в целях решения вопросов дальнейшего развития малочисленных сел.
Будут реализованы мероприятия по приведению категорий населенных пунктов в соответствие с требованиями Закона "Об административно-территориальном устройстве Республики Казахстан", так как в настоящее время имеются села с численностью населения свыше 30 тыс.человек, а также города не соответствующие своему статусу согласно административно-территориальному законодательству.
Будет проводиться мониторинг социально-экономического развития сельских населенных пунктов с потенциалом развития, где будут предусмотрены конкретные мероприятия и проекты, с учетом результатов мониторинга и на основе дифференцированного подхода к их развитию.
Вместе с тем будут разработаны Дорожные карты развития сельских территорий по каждой области на основе дифференцированного подхода к ним, с определением возможностей развития экономического потенциала, инженерной и социальной инфраструктуры, проведению анализа норм законодательства и в других нормативно–правовых актов.
Ауылдық аумақтарды дамыту барлық қолданыстағы бағдарламалық құжаттар шеңберінде жүзеге асырылады.
Қабылданып жатқан кешенді шаралар нәтижесінде 2027 жылға қарай табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен ауыл халқының үлесі 6,5%-құрайды, ауылдардың 100%-ы сумен жабдықтау қызметтерімен қамтамасыз етіледі, ауылдық жерлерде интернет желісін пайдаланушылар үлесінің артуы 97%-ға жетеді деп күтілуде.
Даму әлеуеті бар барлық 3 500 ауылдың инфрақұрылымын жаңғырту жүзеге асырылатын болады. Осы ауылдарды қаржыландыру негізінен "Ауыл – ел бесігі" жобасы шеңберінде республикалық бюджет есебінен жүзеге асырылады, бұл ретте басқа ауылдарды дамыту жергілікті бюджет және басқа да көздер есебінен қаржыландырылады.
Ауылдық жерлерде 650-ге жуық мәдениет объектілері және 100 тез салынатын және аз шығынды спорт ғимараттары салынатын болады.
Сонымен қатар, институционалдық қамтамасыз ету есебінен ауылдық аумақтарды қолдау мен дамытуға бағытталған шаралар кешенін жүйелеу жүргізілетін болады.
Тұжырымдама жобасының ауылдық аумақтарын дамытудың қолданыстағы және жаңа тәсілдері сараптамалық және фермерлік қоғамдастықпен, сондай-ақ 8 облыста халықпен кездесіп, талқыланды.
Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша Министрлік "Қазақстан Республикасындағы жергілікті өзін-өзі басқару туралы" Заң жобасын әзірледі, ол елдегі жергілікті өзін-өзі басқаруды дамытудың негізі болуға тиіс. Заң жобасы мыналарды қарастырады:
1. Аудандық маңызы бар қалалар, ауылдар, кенттер, ауылдық округтер деңгейінде жергілікті өзін – өзі басқару органының Кеңесін құру. Оған бірқатар өкілеттіктер беріледі, оның ішінде бюджетті және жергілікті маңызы бар мәселелер бойынша басқа да нормативтік-құқықтық актілерді бекіту;
2. Салықтар мен төлемдердің 4 түрін IV деңгейге беру;
3. Ауылдық деңгейде мемлекеттік сатып алуды оңайлату.
4. Мәслихаттардың қызметін кеңейту.
Заң жобасы Парламенттің қарауында.
Ауылдар, кенттер, ауылдық округтер, аудандық маңызы бар қалалар деңгейінде азаматтардың ашық дауыс беруі арқылы төрт жыл мерзімге жергілікті өзін-өзі басқару – Кеңес органын құру ұсынылады.
Кеңес қызметін әкім аппараты қамтамасыз ететін болады.
Сонымен қатар, кеңес төрағасы кеңес мүшелерінің арасынан ашық дауыс беру арқылы сайлануы және осы лауазымды тұрақты, яғни ауыл бюджеті есебінен төленуі ұсынылады.
Заң жобасы аясында бюджеттің IV деңгейіне қосымша салықтар мен төлемдердің кейбір түрлерін беру жоспарлануда:
- Облыс мәслихаты ауылдар арасында бөлетін заңды тұлғалар мен дара кәсіпкерлердің мүлік салығының 50%;
- жекелеген қызмет түрлерімен айналысу құқығы үшін лицензиялық алым;
- жекелеген қызмет түрлерімен айналысуға лицензияларды пайдаланғаны үшін төлемақы;
- жер үсті көздерінің су ресурстарын пайдаланғаны үшін төлем.
Бұл IV деңгей бюджетінің көлемін 4 есеге ұлғайту мүмкіндігін береді.
Сондай-ақ, заң жобасында бюджеттің IV деңгейі үшін мемлекеттік сатып алу рәсімдерін оңайлату нормалар көзделген.
Қаржы министрлігіндегі әріптестеріміз бұл мәселені заңға тәуелді актілер деңгейінде реттеуді және ауыл бюджеті үшін мемлекеттік сатып алуды жүзеге асырудың жекелеген қағидаларын әзірлеуді ұсынады.
Мемлекеттік сатып алудың келесі түрлері ұсынылады:
- бір көзден - 2 000 АЕК дейін;
- 2 000 АЕК-тен жоғары конкурс;
- баға ұсыныстарын сұрату - 8 000 АЕК-ке дейін.
Сондай-ақ, мемлекеттік сатып алуды өткізудің өзге де тәсілдерін әкім аппаратының қарауына сақтау ұсынылады.
Мәслихаттардың мәртебесін арттыру мақсатында барлық деңгейдегі мәслихаттарға қосымша өкілеттіктер берілетін болады – бұл әкімдердің халықпен кездесулерінде көтерілген проблемаларды шешуіне мониторинг жүргізу; депутаттардың әкімдіктің бюджеттік комиссияларының жұмысына қатысуы; қажет болған жағдайда бюджетті нақтылауға бастамашылық жасау құқығын беру.
Сондай-ақ, мәслихат төрағасының және мәслихат аппараты басшысының әкімшілік және ұйымдастыру мәселелері бойынша өкілеттіктері қаралған.